Mutlu Seneler (9)


11. asra varıldığında Türklerin, İran coğrafyasında da yoğun bir şekilde yaşamaya başladığı görülür. Göçebe Türkler giderek yerleşik hâle gelmekte, kadim İran ve İslam medeniyetlerinden giderek daha fazla etkilenmektedirler. En verimli kombinasyonlar Türk Sultan ve İranlı vezirler ile sağlanmaktadır.
İran’ın kadîm gelenekleri ve İslam’ın baskın duruşu İran coğrafyasında ilginç durumlar ortaya çıkarır. Hele bir de bölgeye Türkler gelince…

İran’ın kullandığı şemsî takvim de bundan payını alır. Yerleşik bir şemsî takvim geleneği ve toplumsal hayatı düzenleyen Hicrî kamerî takvimin biçimlendiriciliği arasında kalır İran coğrafyasında yaşayanlar.

1073 senesine gelindiğinde Büyük Selçuklu Sultanı Celaleddin Melikşah gök bilimcilerden oluşan bir komite kurulmasını ve kullanılan takvimin devletin ve toplumun ihtiyaçlarına göre ıslah edilmesini talep eder. Aralarında Ömer Hayyam’ın da bulunduğu komite üyeleri 1079 senesinde rasathânenin bulunduğu İsfahan şehrinde bir araya gelerek Celalî Takvimi’nin esaslarını belirlemeye başlar. Kurul bir güneş yılını 365.24219858156 gün olarak belirler (Bugün ölçülen süre 365.2422464 gündür). Çalışmalar 1092 senesinde nihâî şeklini alacak ve Celalî Takvimi kullanılmaya başlanacaktır.

Celalî takvimi dünyanın güneşin etrafındaki hareketlerini esas almakla beraber başlangıç senesini Hicret olarak kabul eden bir takvimdir. Zerdüşt takviminde 120 senede bir yapılan artıklamanın dört senede bir yapılması tercih edilmiştir.

Celalî takvim zamanla Türkistan şahı Uluğ Bey, İlhanlı hükümdarı Gazan Han, İran şahı Nâdir ve Hindistan şahı Ekber tarafından ilave ıslahata tabi tutulur. Bu takvimde aylar 29 ilâ 32 gün arasında uzunluğa sahip olmakla beraber, uzunlukları yıllara göre değişkenlik gösterebilir. Örnek olarak 1302 ve 1303 senelerinin ay uzunlukları aşağıdaki tabloda bulunabilir:
Ay uzunluklarının değişkenliği sıkıntı yarattığı için 1925 senesinde (Celâlî takvimine göre 1304 senesinde) ayların uzunluklarını sabitleyecek yeni bir düzenlemeye gidilir İran coğrafyasında. Yeni takvim bu hâliyle İran, Hindistan ve Afganistan'da kullanılmaya başlanır. Yeni yılın ilk günü Nevruz’dur.

Miladî (Gregoryen) 1 Ocak 2013 tarihi, İran takvimine göre 12 Dey 1391’e karşılık gelir. 

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Türkmenistan (3) - Türkmen İsimleri

Saraybosna (9) - Sırpça'da Yaşayan Türkçe Kökenli Kelimeler

Fîrûze (*)